jueves, 6 de octubre de 2011

San Ildefonso de Toledo

Artículo de la Biblioteca Virtual de Pensamiento Político Saavedra Fajardo


SAN ILDEFONSO DE TOLEDO


  Uno de los máximos representantes de la escuela isidoriana, debió nacer a principios del siglo VII, quizá el 606, en Toledo, y, como afirma San Julián en el Beati Ildephonsi Elogium, en el seno de una encumbrada familia, siendo el nombre de sus padres Esteban y Lucía. Su educación la recibió primero en su ciudad natal de San Eugenio y de los monjes del monasterio agaliense de San Cosme y San Damián, y posteriormente en Sevilla, en la escuela de San Isidoro. Nuevamente en Toledo, fue ordenado sacerdote hacia el 632, y seguidamente ingresó como novicio en aquel mismo monasterio en que había iniciado su formación, pasando poco después a ser prior del mismo. Consta también en el Elogium que con la cuantiosa herencia recibida de sus padres fundó un convento de religiosas. En su condición de abad intervino en los concilios VIII y IX de Toledo y a fines del 657 sucede a Eugenio III en la silla metropolitana de aquella ciudad. Su muerte debió acaecer el 667.


  De la numerosa relación de obras transmitida por San Julián, se pueden dar por definitivamente perdidas las siguientes: Opusculum de proprietate personarum Patris et Filii et Spiritus Sancti; Liber prosopopejae imbecillitatis propriae; Opusculum adnotationum actionis propriae y Opusculum adnotationum in sacris.


  El Libellus de Virginitate Sanctae Mariae, su principal obra, es un escrito de notable fuerza polémica y relevante valor apologético. Está dividido en doce capítulos a lo largo de los cuales rebate diversos errores de raíz pelagiana acerca de la virginidad de María, disputando con tres personajes, los dos primeros, Elvidio y Joviniano, conocidos controversistas de San Jerónimo, y un judío. Mayor interés histórico posee el De viris illustribus, continuación, como el mismo San Ildefonso declara, de la obra homónima de San Isidoro. Está formada por la biografía de catorce personajes, trece de ellos españoles, y siete de éstos de la iglesia de Toledo, y para su redacción se sirvió fundamentalmente de San Jerónimo y San Isidoro.


  San Ildefonso fue un eminente teólogo y un asiduo lector de las Escrituras, cuyos textos maneja con profusión y acierto, así como los de los Santos Padres, en especial los de San Agustín, San Gregorio Magno y San Isidoro. Sobre todo en el campo de la teología mariana su importancia es realmente singular, siendo el verdadero iniciador entre nosotros de la mariología. El capellán de la Virgen, como se le conocía en la Edad Media, cantó en sus obras con delicados acentos místicos a la Madre de Dios, ensalzando sus virtudes y defendiendo su divina maternidad, su virginidad perpetua y su inmaculada concepción. Sus obras poseen también un indudable valor para la historia de la teología sacramental en España, sobre todo en lo concerniente al bautismo y a la confirmación: forma de administración de los mismos, validez del sacramento administrado por un sacerdote indigno, etc., cuestiones muy debatidas en aquellos momentos y en la que nuestro autor muestra una gran seguridad de doctrina.


  Filosóficamente el pensamiento de San Ildefonso es de cuño agustiniano, como fácilmente se deducirá de su posición antipelagiana. Conocía bien los escritos del obispo de Hipona y agustinianas son, en efecto, las principales tesis filosófico-teológicas a las que directamente se refiere o que subyacen implícitas en sus obras: pecado original, doctrina de la predestinación y de la gracia, sustancia del alma, origen de la misma, etc.


OBRAS


1 Adnotationes de cognitione baptismi. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 111-171.
2 Adnotationes de cognitione baptismi. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 162-231.
3 Altera Quirici epistola et Responsio Hildefonsi. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, col. 194 y s.
4 Beati Hildephonsi Archiepiscopi Toletani, de Virginitate S. Mariae libero Eiusdem authoris Liber contra eos qui disputant de perpetua virginitate S. Mariae et de eius parturitione. Ite sermonis duodecim in praecipuis eiusdem B. Mariae feriis ... nunc autem primum in lucem emissi ... Studio et opera F. Francisci Feu-Ardentii. Paris: Sebastián Nivelio, 1576. 88 fols.
5 Continuatio chronicorum B. Isidori S. Hildefonso supposita. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 435-441.
6 Continuatio chronicorum B. Isidori S. Hildefonso supposita. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 317-323.
7 Corona de la Bienaventurada Virgen María. 2.ª ed., Lérida: Imprenta Mariana, 1911. 190 p.
8 Corona de la Bienaventurada Virgen María. Traducido y anotado por el Dr. Aniceto Alonso Perujo. Lérida: Carruez, 1874. 135 p.
9 De virginitate perpetua Sanctae Mariae contra tres infideles. Edición de V. Blanco. Madrid: [s.n.], 1937, p. 55-170.
10 De virginitate perpetua Sanctae Mariae contra tres infideles. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 103-161.
11 De virginitate perpetua Sanctae Mariae contra tres infideles. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 53-110.
12 Epigrammata S. Hildefonso a pseudo Juliano in collectione variorum carminum attributa. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 442-451.
13 Epigrammata S. Hildefonso a pseudo Juliano in collectione variorum carminum attributa. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 323-330.
14 Fragmentum tractatus de partu Virginis eodem auctore. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 317-329.
15 Fragmentum tractatus de partu Virginis eodem auctore. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 227-235.
16 Liber de itineri deserti. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 232-256.
17 Liber de itineri deserti. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 171-195.
18 Liber de perpetuo Deiparae Virginitate adversus tres infideles juxta editionem Emmi. Cardinalis de Lorenzana denuo exenditus cura et expensis Dni. Jacobus Benito Corredera. Matriti: Angelus B. Velasco, 1911. 142 p.
19 Liber de viris illustribus. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 257-290.
20 Liber de viris illustribus. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 195-206.
21 Monitum in sequens Hildefonsi opusculum de pane eucharistico. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 106, cols. 881-890.
22 Opera Sancto Hildefonso supposita. Libellus de corona Virginis. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 392-434.
23 Opera Sancto Hildefonso supposita. Libellus de corona Virginis. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 283-317.
24 Opusculum de partu Virginis. Paschasio Ratberto abbati corbeiae veteris probabilius attribuendum. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 294-317.
25 Opusculum de partu Virginis. Paschasio Ratberto abbati corbeiae veteris probabilius attribuendum. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 207-226. .
26 Quirici, episcopi Barcinonensis, epistola ad Hildefonsum, et Hildefonsi Responsio. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, col. 193 y s.
27 Sanctissimi Patris Ildefonsi, aureus libellus de illibata virginitate Sanctae Mariae ... industria fratris Michaelis Carrançae Valentini, nunc primum in lucem editus et ... illustratus. Accessit operi epitome sententiarum, quas sanctissimi fratres in laudem virginitatis Mariae decantarunt. Valentiae: Vda. J. Mey, 1556, 135 fols.
28 Sermones sobre la Santísima Virgen María. Lérida, 1874. 182 p.
29 S. Hildefonsi sermones dubii. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 329-391.
30 S. Hildefonsi sermones dubii. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 236-283.
S. Hildefonsus opera dubitanter adscripta. En: Lorenzana y Buitrón, F. A. SS. Patrum toletanorum quodquot extant Opera, nunc primum simul edita, ad codices mss. recognita nonnullis notis illustrata, opera, auctoritate et expensis Francisci de Lorenzana, arch. toletani. Madrid: Joaquín Ibarra, 1782-1793, Vol. I, p. 291-293.
32 S. Hildefonsus opera dubitanter adscripta. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 206-207.
33 Tratado de la perpetua virginidad de María. Introducción, traducción y notas de V. Blanco García. Zaragoza: Institución «Fernando el Católico» del C.S.I.C., 1954. 175 p.


BIBLIOGRAFÍA


1 ALTANER, B. Patrología. 5.ª ed., Madrid: Espasa Calpe, 1962, p. 510-514.
2 ALVAR EZQUERRA Vida de San Ildefonso. Edición del Beneficiado de Úbeda. Bogotá: [s.n.], 1975.
3 AMADOR DE LOS RÍOS, J. Historia crítica de la literatura española. Madrid: José Rodríguez Factor, 1861-1865, Vol. I, p. 403 y s.
4 ANTONIO, N. Bibliotheca hispana Vetus. 2.ª ed., Madrid, 1788, Vol. I, s. v.
5 BALLERINI, A. Questio an S. Ildefonsus Episcopus Toletanus Conceptae Virginis Festum in Hispanis instituerit. Romae, 1856. 36 p.
6 BAQUERO, A. V. Panegírico del grande San Ildefonso, arzobispo de Toledo, predicado el 23 de enero de 1767. Sevilla: Castilla, 1767. 46 p.
7 BARRE, H. Le sermon «Exhortatur» est-il de Saint Ildefonse? Revue Benedictine, Bélgica, 1957, 67, p. 10-33.
8 BERNARDINO, A. Sermón que publicó en la ciudad de Málaga, en la fiesta del Bienaventurado San Ildefonso, Arçobispo de Toledo. El qual Sermón se imprime a pedimento del Yndio Garcilaso de la Vega. Córdoba: Francisco de Cea, 1612. 12 fols.
9 Biografía eclesiástica completa. Madrid: Impr. Aguado, 1848-1868, Vol. X, p. 207-214.
10 BLANCO GARCÍA, V.; CAMPOS RUIZ, J. San Ildefonso de Toledo. La virginidad perpetua de María. El conocimiento del bautismo. El camino del desierto. Madrid: B.A.C., 1971, XXII, 436 p.
11 BLUMENKRANZ, B. Les auteurs chrétiens latins du moyen-âge sur les juifs et le judaisme. Revue des Études Juives, 1951-1952, 11, p. 28-32.
12 BONILLA Y SAN MARTÍN, A. Historia de la Filosofía Española. Madrid: Victoriano Suárez, 1908-1911, Vol. I, s. v.
13 BRAEGELMANN, A. The Life and Writings of Saint Ildefonsus of Toledo. Washington: [s.n.], 1942.
14 BROU, L. Les plus anciennes prières liturgiques adresées à la Vierge en Occidente. Hisp. Sacra, 1950, 3, p. 371­381.
15 CANAL, J. M. Fuentes del «De virginitate Sanctae Mariae» de San Ildefonso de Toledo († 667). Claretianum, Roma, 1966, 6, p. 115-130.
16 CANAL, J. M. Tradición manuscrita y ediciones de la obra de San Ildefonso «De virginitate Sanctae Mariae». Revista española de Teología, 1968, 10, p. 51-76.
17 CARRANZA, M. A. Librum Sancti Ildefonsi, archiepiscopi Toletani: De illibata Beatae Mariae Virginitate: adjugens de suo selecta tum B. Patris Ildephonsi, tum etiam aliorum Sanctorum pronunciata de perpetua Virginitate sacro-sanctae Dei Matris ad quemdam Neophytum valentinum veritatis studiosum. Quibus omnibus praemittitur Vitae S. Ildephonsi. Lovanii: apud Velaeum, 1569.
18 CARRANZA, M. A. Librum Sancti Ildefonsi, archiepiscopi Toletani: De illibata Beatae Mariae Virginitate: adjugens de suo selecta tum B. Patris Ildephonsi, tum etiam aliorum Sanctorum pronunciata de perpetua Virginitate sacro-sanctae Dei Matris ad quemdam Neophytum valentinum veritatis studiosum. Quibus omnibus praemittitur Vitae S. Ildephonsi. Valentiae: Joannis Mey, 1556, 24 hs., 155 fols.
19 CASCANTE, J. M. Doctrina mariana de San Ildefonso de Toledo. Barcelona: [s.n.], 1958.
20 CASCANTE, J. M. El tratado «De virginitate» de San Ildefonso de Toledo. En Patrología toledano-visigoda. Madrid: [s.n.], 1970, p. 349­368.
21 CAYETANO, C. Sanctorum trium episcoporum Religionis benedictinae, luminum Isidori Hispalensis, Ildephonsi Tolet. et Gregorii card. Addita sunt ex sua bibliotheca aliquot ejusdem S. Isidori scripta. Roma: J. Mascardo, 1604, 9 hs., 156 p., 4 hs.
22 CODOÑER MERINO, C. El libro «De viris illustribus» de Ildefonso de Toledo. En Patrología toledano-visigoda. Madrid: [s.n.], 1970, p. 337-348.
23 DÍEZ PARDO, F. Por la declaración de San Ildefonso como Doctor de la Iglesia. Toledo: [s.n.], 1958.
24 DOMÍNGUEZ DEL VAL, D. Cuatro años de bibliografía sobre Patrística española (1951-1954). Revista española de Teología, 1955, 15, p. 434 y s.
25 DOMÍNGUEZ DEL VAL, D. Herencia literaria de Padres y escritores españoles desde Osio de Córdoba a Julián de Toledo. En Repertorio de Historia de las Ciencias Eclesiásticas en España. Salamanca: Instituto de Historia de la Teología Española, 1967, Vol. I, p. 67-69.
26 DOMÍNGUEZ DEL VAL, D. Obras desaparecidas de Padres y escritores españoles. En Repertorio de Historia de las Ciencias Eclesiásticas en España. Salamanca: Instituto de Historia de la Teología Española, 1967, Vol. II, p. 15, 26.
27 DOMÍNGUEZ DEL VAL, D. Personalidad y herencia literaria de San Ildefonso de Toledo. Revista española de Teología, 1971, 31, p. 137-166, 283-334.
28 DZIALOWSKI, G. von Isidor und Ildephonsus als Literarhistoriker. En Kirchengeschichtliche Studien. Münster: Köpner et al., 1898. Vol. IV, parte 2.ª.
29 ESTEVE BARBA, F. San Ildefonso de Toledo, el Capellán de la Virgen. Madrid: Biblioteca Nueva, 1941, 149 p., Vidas de Santos Españoles.
30 FAULHABER, Ch. B. San Ildefonso de Toledo y Juan Gil de Zamora: Un caso aleccionador de crítica textual. Revista española de Teología, 1979-1980, 39-40, p. 311-330.


31 FERRERO ALEMPARTE, J. Las versiones latinas de la leyenda de S. Ildefonso y su reflejo en Berceo. Boletín de la Real Academia española, 1970, 50, p. 233-276.
32 FLÓREZ DE SETIÉN Y HUIDOBRO , E. España Sagrada. Madrid: por varios impresores, 1747-1879, Vol. V, p. 257-273.
33 FONTAINE, J. El «De viris illustribus» de S. Ildefonso de Toledo: tradición y orignalidad. En: Anales toledanos. Estudios sobre la España visigoda. Toledo: [s.n.], 1971, Vol. III, p. 59-96.
34 GIL, J. El tratado «De virginitate beatae Mariae» de S. Ildefonso de Toledo. Habis, Sevilla, 1975, 6, p. 153-166.
35 GLAUE, P. Zur Geschichte der Taufe in Spanien. l. En: Sitzungsberichte der Heidelberger Akad. der Wiss. Philos. Kl., 103, Abhandl. 10..
36 GONZÁLEZ BLANCO, E. Cincuenta españoles ilustres. Madrid: Yagües, [s. a.], p. 17-19.
37 GORDILLO, M. La mariología visigoda en los escritos de San Ildefonso de Toledo. Santander: [s.n.], 1921. Santander, 1921.
38 GUEVARA, A. Sermón de San Ildefonso. Alcalá, 1672, 3 hs., 14 fols.
39 HELFFERICH, A. Der westgothische Arianismus und die spanische Ketzergeschichte. Berlín, 1860, p. 41-49.
40 HUIDOBRO, F. San Ildefonso de Toledo. Teología y Vida, Santiago de Chile, 1982, 23, p. 191-202.
41 JULlÁN DE TOLEDO Beati Ildephonsi elogium. En: MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, Vol. 96, cols. 43-44.
42 LOBO, l. Notas histórico-críticas en torno al «De cognitione baptismi» de San Ildefonso de Toledo. Revista española de Teología, 1967, 107, p. 139-158.
43 LORENZANA, A. F. Vita S. Hildefonsi, episcopi toletani. En SS. Patrum ecclesiae toletanae. Madrid: Ibarra, 1782­1793, Vol, I, p. 94-103.
44 MADOZ MOLERES, J. Ildefonso de Toledo, Santo. En Enciclopedia Cattòlica. Roma: Cittá del Vaticano, 1948-1954, Vol. VI, cols. 1620 y s.
45 MADOZ MOLERES, J. S. Ildefonso de Toledo a través de la pluma del Arcipreste de Talavera. Estudio y edición crítica de la vida de S. Ildefonso y de la traducción del tratado «De perpetua virginitate Sanctae Mariae contra tres infideles». Madrid: [s.n.], 1943. 194 p.
46 MADOZ MOLERES, J. S. Ildefonso de Toledo. Estudios eclesiásticos, 1952, 26, p. 467-505.
47 MARTÍNEZ DE TOLEDO, A. (Arcipreste de Talavera) Vidas de San Ildefonso y San Isidoro. Edición, introducción y notas del P. Martínez de Toledo. Madrid: Espasa-Calpe, 1952, Vol. 134, Colec. Clásicos Castellanos, 173 p.
48 MAYANS Y SISCAR, G. Vida de San Ildefonso. Madrid: Antonio Marín, 1727.
49 MAYANS Y SISCAR, G. Vida de San Ildefonso. Valencia: Antonio Bordazar, 1726, 8 hs.
50 MIGNE, J. P. (Patrología latina) Patrologia... Bibliotheca universalis... omnium sanctorum Patrum... París, 1844-1864, vol. 96, cols. 10-42.
51 NAVAS, L. de Oratio de laudibus Divis Ildefonsi Archiepiscopi toletani, publice recitata in alma Metropolitana Ecclesiae Hispalensi. Die 1 Decembris Anni 1785. Sevilla: Manuel Sánchez, 1785.
52 PEÑA LEZCANO, P. de la Información histórica y eclesiástica en que se prueba que el glorioso Doctor San Ildefonso, arzobispo de Toledo y Primado de las Españas, afirmó en diferentes lugares de sus escritos que la Purísima Virgen María N. S., fue concebida sin mancha de pecado original. Toledo: Francisco Calvo, 1661, 14 hs., 68 fols.
53 PÉREZ DE URBEL, J. Los monjes españoles en la Edad Media. Madrid: [s.n.], 1933-1934, Vol. I, p. 333 y s.
54 PORTOCARRERO, F. Libro de la Descensión de Nuestra Señora a la Santa Iglesia de Toledo y vida de San Ildefonso, arzobispo de ella. Madrid: Luis Sánchez, 1616, 12 hs., 107 fols., 1 h.
55 QUAESTEN, J. Die Verziegelung des Baptisteriums nach Ildefons von Toledo. Historisches Jahrbuch der Görresgesellschaft (Freiburg i. Br.), 1950, 77, p. 167-173.
56 QUAESTEN, J. Ein Taufexorcismus bei Augustinus. Revue des Études Augustiniennes, 1956, 2, p. 101-108.
57 RIVERA, J. F. San Ildefonso de Toledo, autor de un sermón de filiación dudosa. Revista española de Teología, 1946, 4, p. 573­588.
58 ROBLES SIERRA, A. El tratado «De progressu spiritualis deserti» de Ildefonso de Toledo. En Homenaje a Fray Justo Pérez de Urbel. Burgos: Abadía de Silos, 1976, Vol. II, p. 73-91.
59 ROBLES, L. Anotaciones a la obra de San Ildefonso de Toledo «De cognitione baptismi». Teología espiritual, Valencia, 1969, 13, p. 381 y s.
60 SAINZ RODRÍGUEZ, P. Antología de la literatura espiritual española. l. Edad Media. Madrid: Universidad Pontificia de Salamanca y Fundación Universitaria Española, 1980, p. 251-268.
61 SALAZAR DE MENDOZA, P. El glorioso Doctor San Ildefonso, arçobispo de Toledo. Toledo: Diego Rodríguez, 1618, 16 hojas, 247 p., 6 hs.
62 SOLANO, J. San Ildefonso de Toledo y la Inmaculada. En Patrología toledano-visigoda. Madrid: [s.n.], 1970, p. 369­388.
63 VALENTÍ, J. l. San Ildefonso. Su vida, sus obras e influencia en la devoción de María Inmaculada entre los españoles. Toledo: Talleres Gráficos de Rafael Gómez Menor, 1924. 63 p.
64 VÁZQUEZ DE MIRANDA, A. San Ildefonso defendido y declarado. Cuatro libros en defensa de sus reliquias y doctrina. Alcalá, 1625.
65 VEGA, A. C. De Patrología española. San Ildefonso de Toledo. Su biografía y sus biógrafos y sus « Varones ilustres». Boletín de la Real Academia de la Historia, 1969, 165, p. 35-107.
66 VERA, F., La cultura española medieval. Datos bio-bibliográficos para su historia. Madrid: Victoriano Suárez, 1933­1934, Vol. II, p. 19 y s.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Bienvenido. Procura que tus comentarios corrijan errores o aporten información valiosa. o de interés sobre el tema.